-
1 аяу атнасы
неде́ля по́сле ро́дов -
2 татар атнасы
пя́тница (преимущ. в говорах крещёных татар) -
3 төчегән атнасы
этногр. агра́рный пра́здник, проводи́мый с 15 по 25 ию́ня ( перед летним солнцестоянием) -
4 эш атнасы
рабо́чая неде́ля -
5 азаккы
прил.1) после́дний (день месяца, сеанс кино, урок, спектакль сезона)см. тж. ахыргы 1)елның азаккы атнасы — после́дняя неде́ля го́да (в году́)
2) см. актык 1)•- азаккы тапкыр
- азаккы сүз итеп••азаккы исәптә — см. актык чиктә 1)
азаккы сүз — см. актык сүз
азаккы чиктә — см. актык чиктә
азаккы чутта — см. актык чиктә
азаккы юлга — см. соңгы юлга
-
6 аяу
I перех.в разн. знач. щади́ть, пощади́ть (наказуемого, виновного; жизнь, здоровье, честь, авторитет чей); жале́ть/пожале́ть (кого, что); сжа́литься (над кем, чем); проявля́ть/прояви́ть сострада́тельность (сострада́ние, жа́лость, милосе́рдие) (к кому, чему, по отноше́нию к кому, чему) || поща́да, жа́лость- аяп тормаукөчеңне аямый эшләү — рабо́тать не щадя́ (жале́я) сил
- аяу атнасы II сущ.; этногр.пра́здник защи́ты приро́ды в дни ле́тнего солнцестоя́ния -
7 татар
сущ.1) тата́рин, тата́ркататарга тылмач кирәкми — (посл.) тата́рину перево́дчик не ну́жен
2) собир. тата́ры, тата́рский наро́д || тата́рскийтатар теле — тата́рский язы́к; язы́к тата́рского наро́да
татар халкы — тата́рский наро́д
татарда булган гадәтләр — обы́чаи тата́р
татар кызы — тата́рская де́вушка, де́вушка-тата́рка
3) диал. хозя́ин, муж, мужинёк4) книжн.; с опред. сл. - о тюркских народностях Сибири, Кавказа и т. п.Азәрбайҗан татарлары — азербайджа́нские тата́ры, азербайджа́нцы
Кырым татары — кры́мский тата́рин
Чулым татарлары — чулы́мские тата́ры, чулы́мцы
5) ист. о разли́чных тю́рко-монго́льских наро́дностях, племена́х дре́вноститугыз татар — пле́мя девяти́ тата́р
кара татар — пле́мя чёрных тата́р
•- татар зелпесе
- татар какысы
- татар кашыгы
- татар өрәнгесе -
8 төчегән
сущ.; диал.; см. төчлегән -
9 эш
сущ.1) в разн. знач. рабо́та, де́ятельность, заня́тие, труд, де́ло || рабо́чий, трудово́йэшкә алу — приня́ть на рабо́ту
эшкә башлау (керешү) — приступи́ть к рабо́те (заня́тиям); принима́ться за де́ло
эш белән тәэмин итү — обеспе́чивать рабо́той
төзелеш эшләре — строи́тельные рабо́ты
урып-җыю эшләре — убо́рочные рабо́ты
тикшерү эшләре — иссле́довательские труды́
эшеннән бүлү (бүлдерү) — оторва́ть от рабо́ты (де́ла, заня́тия)
йорт эшләре — рабо́ты (дела́) по до́му (хозя́йству)
файдалы эш белән шөгыльләнү — занима́ться поле́зным трудо́м
эш кораллары — ору́дия труда́
эш шартлары — усло́вия труда́
эш вакыты — рабо́чее вре́мя
эш бүлмәсе — рабо́чий кабине́т
эш дәрте — трудово́й энтузиа́зм
эш башында мактанма, эш беткәч мактан — погов. не хвали́сь нача́лом де́ла, хвали́сь его́ концо́м
эш беткәч уйнарга ярый — погов. ко́нчил де́ло, гуля́й сме́ло
эше юкның ашы юк — кто без рабо́ты, тот без хле́ба
эшләрең уңышлы булсын! — пусть дела́ твои́ бу́дут уда́чными
2) де́ло, положе́ние, обстано́вка, обстоя́тельствоэшләр ничек? — как дела́?
эш җайланды — де́ло (положе́ние) ула́дилось
эшләр катлауланды — обстано́вка осложни́лась
кеше эшенә катнашмау — не вме́шиваться в чужи́е дела́
эш шуңа бара — де́ло идёт к э́тому
3) де́ло, вопро́с, пробле́маэш әле хәл ителмәгән — де́ло (вопро́с) ещё не решено́
җир эшләре идарәсе — управле́ние земе́льными дела́ми
эш белән килү — прийти́ по де́лу
финанс эшләре — фина́нсовые дела́ (пробле́мы)
эшне тыныч юл белән хәл итү — ула́дить де́ло (вопро́с) ми́рным путём
эшкә рәсми төс бирү — прида́ть де́лу официа́льный хара́ктер
4)а) профе́ссия, заня́тие, слу́жба || служе́бныйнинди эштә эшлисең? — что у тебя́ за слу́жба (профе́ссия)?
эшеннән алу — снять с рабо́ты, отстрани́ть от слу́жбы
укытучылык эше — профе́ссия учи́теля
хәрби эшкә күчерү — перевести́ на вое́нную слу́жбу
эш адресы — служе́бный а́дрес
эш телефоны — служе́бный телефо́н
б) до́лжность, постҗаваплы эштә эшләү — занима́ть отве́тственную до́лжность
директорлык эшенә билгеләү — назна́чить на пост дире́ктора
5) де́ло, де́йствие, пра́ктикаэш нәрсә күрсәтер — что пока́жет пра́ктика (де́ло)
сүз түгел, конкрет эш кирәк — нужны́ не слова́, а конкре́тные дела́ (де́йствия)
эштә сынау — прове́рить в де́ле (на пра́ктике)
6)а) рабо́та, произведе́ние, изде́лиекүргәзмәдә рәссамның яңа эшләре — на вы́ставке но́вые рабо́ты (произведе́ния) худо́жника
кул эшләре — ручны́е изде́лия
фәнни-тикшеренү эше — нау́чно-иссле́довательская рабо́та
диплом эше — дипло́мная рабо́та
б) произво́дствотире эшкәртү эше — коже́венное произво́дство
Бохара келәмчеләре эше — произво́дство буха́рских ковро́вщиков
7) собы́тие, происше́ствие, слу́чай, де́локөтелмәгән эш килеп чыгу — случи́лось непредви́денное де́ло (происше́ствие)
күз алдында булган эш — слу́чай, происше́дший на глаза́х; слу́чай, кото́рый произошёл (в его́) прису́тствии
эш кичкә таба булды — де́ло бы́ло бли́же к ве́черу
бу эшкә аның катнашы юк — он не име́ет отноше́ния к э́тому происше́ствию
8) юр. де́ло || делово́йҗинаять эше — уголо́вное де́ло
суд эшләре материаллары — материа́лы суде́бных дел
эш хаты — делово́е письмо́
9) высок.; юр. дея́ние, де́йствие; де́ло, посту́покерак бабаларыбызның эшләре — дея́ния на́ших далёких пре́дков
бөек эшләр — вели́кие дея́ния
егет эшеннән беленер — погов. мо́лодец узнаётся по посту́пкам (дела́м)
явыз эш — зловре́дный посту́пок
10) лингв. де́йствие, проце́ссэшнең билгесен белдерү — ука́зывать при́знак де́йствия
•- эш атнасы
- эш аты
- эш башында торучы
- эш белән мавыгу
- эш берәмлеге
- эш вакыты
- эш кәгазьләре
- эш киеме
- эш көне
- эш көче
- эш кылу
- эш остасы
- эш өстәле
- эш сәгате
- эш сөюче
- эш ташлау
- эш ташлаучы
- эш хайваны
- эш терлеге
- эш хакы
- эш ялы
- эш хуҗасы
- эшкә алыну
- эшкә тотыну
- эшкә сәләтле
- эшкә сәләтлелек
- эшнең башы
- эшсез булу
- эшсез калу
- эштән куу
- эштән чөю
- эштән чыгару
- эштән чыгу
- эш башында
- эш башыннан
- эш белү
- эш бетерү
- эш итү
- эш йөртү
- эш кузгату
- эш күтәрү
- эш кулы
- эш куллары
- эш күрсәтү
- эш күрү
- эш кыру
- эш өсте
- эш сөю
- эш торгынлыгы
- эшкә ашмаслык
- эшкә ашыру
- эшкә ашу
- эшкә җигү
- эшкә кертү
- эшкә тарту
- эшкә катнаштыру
- эшкә җәлеп итү
- эшкә яраклы
- эшкә яраксыз
- эшкә ярау••эш алга бармау — дела́ (де́ло) ни с ме́ста, де́ло стои́т на ме́сте
эш анда түгел — де́ло не в э́том
эш (майлагандай) бара — де́ло идёт (как по ма́слу), де́ло пошло́
эш барып чыкмау — не получа́ться, быть безрезульта́тным
эш башка — де́ло друго́е (ино́е)
эш баштан ашкан — см. эш бугаздан
эш башы — хозя́ин, организа́тор де́ла
эш башына кую (менгерү) — поста́вить у руково́дства, назна́чить на руководя́щий пост
эш булдыру — быть уме́лым/предприи́мчивым, быть смека́листым (иску́сным) в рабо́те; уме́ть провора́чивать дела́
эш булсын дип — добросо́вестно; на со́весть (де́лать, рабо́тать); не за страх, а на со́весть
эш бүрттерү — пока́зывать вид де́льного челове́ка
эш җайда — всё в поря́дке; дела́ иду́т хорошо́
эш калдырып — впусту́ю, по́пусту
эш качмас — рабо́та подождёт; рабо́та не волк, в лес не убежи́т
эш мөшкел (начар, харап, хөрти, яман, шәптән түгел) — дела́ пло́хи, де́ло дрянь, де́ло таба́к прост.
эш муеннан — см. эш бугаздан
эш нәрсәдә (соң)? — в чём де́ло, за чем (кем) де́ло ста́ло?
эш тормас — де́ло не ста́нет (не постои́т) (за кем, чем-л.)
эш түгел — (э́то) не де́ло, су́щий пустя́к; па́ра пустяко́в; плёвое де́ло прост.
эш тыгызга килү (терәлү) — станови́ться/стать ту́го
эш узган (үткән) — уже́ по́здно, слу́чай (моме́нт) упу́щен, всё ко́нчено
эш (китереп) чыгару — завари́ть ка́шу; затева́ть (что-л.); вызыва́ть/вы́звать ли́шние хло́поты
эш чыгара алмау — зава́ливать/завали́ть де́ло
эш эшләү — де́ло де́лать
эш эштән үткән (узган) — де́ло уже́ сде́лано; вопро́с уже́ разрешён
эш юктан (эш булсын дип) — от не́чего де́лать
эш ясау — наде́лать хлопо́т (дел)
эше беткән — (его́) пе́сенка спе́та, (его́) ка́рта би́та, ему́ кры́шка прост.
эше көлеп тора — отли́чная рабо́та
эшем иясе (кешесе) — ирон. работя́га, трудя́га
эшем(не) кырган кешедәй — ирон. бу́дто го́ры свороти́л
эшен китерү — редко всы́пать (кому-л.) проучи́ть; показа́ть ку́зькину мать прост.
эшең бетте, кодагый — и де́лу коне́ц
эшең түгел — не твоё де́ло, не твоего́ ума́ де́ло
эшкә салкын карау — манки́ровать рабо́той
эшкә чуму — уйти́ (погрузи́ться) в рабо́ту; погрузи́ться в (какое-л.) заня́тие
эшкә ярату — пусти́ть (употреби́ть) в де́ло
аның эше харап — де́ло его́ труба́
эшне бетерү — разде́латься (с кем, чем-л.)
эшне бозу (сүтү, җимерү) — расстро́ить (испо́ртить), испога́нить прост. развали́ть, разла́дить де́ло; завари́ть ка́шу
эшне бутау (буташтыру, чуалту) — запу́тать де́ло, запу́тать ка́рты, замета́ть следы́
эшне зурга җибәрү — раздува́ть, сгуща́ть кра́ски; де́лать из му́хи слона́
эшне аңлау — разбира́ться в де́ле; быть све́дущим (компете́нтным) ( в чём); знать (понима́ть) толк ( в чём)
эштә исә — на де́ле, на са́мом де́ле
эштә сыналган — испы́танный в де́ле
эштән калдыру — меша́ть рабо́тать, отвлека́ть от рабо́ты
эштән чыгарып — на всю кату́шку; в пух и прах (бить, ругать)
- эш башына менүэштән чыгып йөрү — прост. опуска́ться/опусти́ться; теря́ть/потеря́ть челове́ческий о́блик
- эш бугаздан
- эш бугазга терәлгән
- эш каеру
- эш майтару
- эш пешү
- эш терәлү
- эш төшү
- эшен белү
- эшен бетерү
- эштән чыгып
См. также в других словарях:
арчи — этн. Кызны кияү йортына озата баручы ирле хатынлы кешеләр яки кызлар. АРЧИ АТНАСЫ – Килен төшерү атнасы (гадәттә җәйге урып җыю эшләре алдыннан була) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аяу — Кызгану, хәленә керү илеңдә дус ишең аяр иде әле. Җәзадан, берәр авырлыктан коткарып калдыру. АЯУ АТНАСЫ – 1) Бәби тапкан хатынны һәртөрле эшләрдән бушату, аның йортына барып, өй эшләрен эшләшү атнасы 2) Җәйге челләнең беренче атнасында, табигать … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кичүлек — и. Елганың икенче ярына җәяүләп яки ат белән үтәрлек, кичәрлек сай, сөзәк ярлы урыны. Елга аша икенче ярга чыгару өчен җиһазландырылган урын. III. КИЧҮ – ф. иск. Гафу итү, кичерү. КИЧҮ КӨНЕ (АТНАСЫ) – Керәшеннәрдә ураза алдыннан бер береңнең… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әби — 1. Атаның яки ананың анасы 2. Хатынның әнисе, каенана 3. Һәрбер карт хатын, карчык 4. Бала тапканда ярдәм итүче; кендек әби 5. Качышлы, куышлы уеннарында эзләүче яки куучы 6. Бишташ уйнаганда ике бармак арасына ташларны сыптырып кертүгә әйтәләр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төчегән — 1. Агачның кабыгы һәм үзагачы арасындагы катлавында минераль һәм органик матдәләргә бай сыекча 2. Агачның кабыгы астында яшь, яңа ясалып килә торган лайлалы үзагач катлавы, яшь кайры; рус. Заболонь. ТӨЧЛЕГӘН КОҢГЫЗЫ – Агач кайрысын һәм төчлегәнен … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төчлегән — 1. Агачның кабыгы һәм үзагачы арасындагы катлавында минераль һәм органик матдәләргә бай сыекча 2. Агачның кабыгы астында яшь, яңа ясалып килә торган лайлалы үзагач катлавы, яшь кайры; рус. Заболонь. ТӨЧЛЕГӘН КОҢГЫЗЫ – Агач кайрысын һәм төчлегәнен … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге